Het Koningshuis aan de wand, in de kast of in het lepelvaasje
Al vele eeuwen gaan vreugdevolle gebeurtenissen binnen het Huis van Oranje-Nassau vergezeld van de uitgifte van Oranjesouvenirs, tastbare herinneringen aan geboorte, verloving, huwelijk of jubileum. Deze Oranjememorabilia vonden gretig aftrek en kregen dikwijls een ereplaats aan de wand, in vitrinekast of in het lepelvaasje, als tastbare herinnering aan een hoogtijdag van binnen het Oranjehuis. Ook sterfgevallen in het Huis van Oranje gaven aanleiding tot het op de markt brengen van herinneringsobjecten.
Oranjesouvenirs waren al geliefd onder de stadhouders, een traditie die werd voortgezet tijdens de monarchie en nog steeds gangbaar is.
In vele huishoudens zal een wandbord, koektrommel of lepeltje herinneren aan een hoogtijdag binnen het Koningshuis. Zelfs tijdens de Duitse bezetting, toen aanhankelijkheid aan het vorstenhuis verboden was, verschenen illegaal Oranjesouvenirs.
Het verschijnsel Oranjesouvenir gaat ver terug in de geschiedenis, maar die traditie wordt ook heden ten dage gekoesterd. Zo zijn er speciale beurzen waar verzamelaars koortsachtig zoeken naar dat ene unieke exemplaar dat aan de Oranjeverzameling ontbreekt. Groningen kent zelfs een heus particulier Oranjemuseum.
Het bestuur van de Harense Oranjevereniging is benieuwd naar uw meest favoriete Oranjesouvenir en het daarbij behorende verhaal.
Het bestuur zou het waarderen als u een foto van het object en het verhaal mailt naar: oranjeverenigingharen@gmail.com
Wij plaatsen uw bijdrage dan hieronder op de website.
Wij zijn benieuwd!
Inzendingen:
Doek koningin Wilhelmina
Oranje souvenirs zijn van alle tijden. Bij de inhuldiging van koningin Wilhelmina in 1898 zijn er talloze verschenen. Bekers, borden en beschuitbussen. Maar ook dit doek met een fraaie afbeelding van de jonge koningin, met daaronder de afbeeldingen van haar ouders koning Willem III en koningin Emma. Toen koning Willem III in 1890 overleed, was Wilhelmina tien jaar, zodat haar moeder acht jaar het regentschap waarnam. Het herinneringsdoek is sinds 1898 in de familie, maar nog niet zo lang ingelijst. Ik vond het doek te mooi om in de kast te laten liggen.
Catharina van Oort,
Eelde
Manchetknopen koningin Wilhelmina
Toen koningin Wilhelmina en haar ministers na de Duitse inval in mei 1940 het land verlieten, was de teleurstelling over de houding van de vorstin aanvankelijk groot. Trouwe Oranjeklanten veroordeelden openlijk de vlucht van de Koningin; staatsieportretten werden door verbitterde Oranjeklanten van de muur gerukt en verscheurd.
Al snel drong echter het besef door, dat de vlucht van de Koningin een verstandig en onvermijdelijk besluit was geweest en meer en meer voelde de Nederlandse bevolking zich verbonden met het Huis van Oranje. Zelfs voor hen die zich voor de bezetting vrij onverschillig of zelfs afkerig tegenover het vorstenhuis hadden gedragen, was nu Oranje synoniem aan vrijheid.
Iedere openlijke aanhankelijkheidsbetuiging aan de Oranjes was echter door de Duitse bezetter verboden; staatsieportretten van de Koningin verdwenen o.a. uit de openbare ruimte en straatnamen die verwezen naar levende Oranjes werden veranderd door meer neutrale namen.
Maar Nederlanders bleken vindingrijk. Hier werd de vlag op de verjaardag van koningin Wilhelmina aan de waslijn te drogen gehangen, daar stonden tuinen vol goudsbloemen.
Toen de bezetter opdracht gaf de munten van nikkel, brons en koper uit de omloop te halen ten gunste van de munitie industrie, hielden veel Nederlanders de zilveren munten vast. Als daad van stil verzet werden hier vaak sieraden van gemaakt. De foto toont manchetknopen gemaakt van zilveren dubbeltjes en kwartjes die mijn opa droeg als subtiel protest tegen de Duitse bezetters en als teken van trouw aan de Koningin.
Greetje Landman
Groningen
Misdruk?
Een wandbord met verkeerde datum
Soms ging de souvenir industrie iets te voortvarend te werk. Enkele jaren voordat prinses Juliana in 1937 huwde met prins Bernhard, gingen er geruchten over een op handen zijnde verloving van prinses Juliana met de charmante prins Karel van Zweden (1911-2003). Het was voor de commercie aanleiding allerlei souvenirs op de markt te brengen, waaronder een wandbord met de kunstig vervlochten initialen van de verloofden, omringd door vrolijk wapperende vlaggen van Zweden en Nederland. Toen bleek dat de aangekondigde verloving fake news was, werd het bord uiteraard niet in de handel gebracht.
Eén van mijn zwakheden is het bezoeken van vlooienmarkten en kringloopwinkels. De speurtocht naar oude Oranjememorabilia heeft daarbij mijn voorkeur.
Het afgebeelde wandbord t.g.v. de geboorte van prinses Beatrix in 1938 is een bijzondere vondst. Niet dat er destijds nauwelijks souvenirs zijn verschenen. Integendeel. De geboorte van een prinses zorgde in de donkere crisisjaren, waarin de Tweede Wereldoorlog de schaduw vooruit wierp, voor een groots volksfeest. De Nederlandse handelsgeest speelde daar uiteraard dankbaar op in.
Het eigenaardige van dit wandbord schuilt in de vermelding van een foutieve geboortedatum. Prinses Beatrix werd geboren op 31 januari en niet op 18 januari. Hoe een dergelijk bord in de handel is gekomen is raadselachtig. Mogelijk is het een bord waarop de porseleinschilder heeft geoefend. Het blijft gissen. Voor mij is het een collectors item.
Berend de Boer
secretaris Oranjevereniging Haren
Beker geboorte prinses Beatrix 1938
Mijn moeder kan zich de geboorte van prinses Beatrix in 1938 nog goed herinneren. Zij was toen lagere school leerling. Al weken was naar de blijde gebeurtenis toegeleefd o.a. door het oefenen van vaderlandse liederen. Toen werd het maandag 31 januari 1938. De kerkklok begon te luiden, de eerste vlaggen verschenen in het straatbeeld. Plechtig en ontroerd kondigde de hoofdonderwijzer de geboorte van de Prinses aan, waarna alle leerlingen naast hun bank het Wilhelmus moesten zingen. Ook was er volgens mijn moeder beschuit met muisjes en de onderwijzer maakte een prachtige krijtrekening op het schoolbord. En wat nog veel belangrijker was: de scholieren kregen de rest van de dag vrijaf.
Later kregen de scholieren een mooie herinneringsbeker, die nooit is gebruikt, maar is gekoesterd als een kostbaar kleinood.
A. van Duinen, Haren
Willem-Alexander en Máxima
Er zijn ook Oranjesouvenirs met een knipoog. Deze stralende koning Willem-Alexander en koningin Máxima zijn bedoeld om te bevestigen rondom de vlaggenstokhouder, waardoor de indruk wordt gewekt, dat het koningspaar voor zichzelf vlagt. Dat is erg grappig.
Joop de Winter
Twee bekers
Aan de inhuldiging van koning Willem-Alexander op 30 april 2013 bewaar ik goede herinneringen. Al vroeg was in Amsterdam te merken dat die dag een feestdag zou worden, heel anders dan bij de inhuldiging van koningin Beatrix in 1980. Het is bijzonder zo’n inhuldiging met haast Middeleeuws aandoende tradities mee te maken in deze moderne tijd. Als tastbare herinnering heb ik deze twee bekers in de kast staan.
Jolanda Smidt
Voorraadbus 1938 Koningin Wilhelmina, Nederland en Nederlands-Indië
Bij het veertigjarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina in 1938 verscheen deze voorraadbus met een afbeelding van de jubilerende vorstin. Maar er is meer. Deze trommel maakt ook melding van de hechte band tussen Nederland en het toenmalige Nederlands-Indië. Een tijdsbeeld. Tien jaar later zou het allemaal anders zijn.
Deze voorraadbus vertoont duidelijke gebruikssporen en is steeds gebruikt in de keuken. Tegenwoordig staat de bus op de keukenkast ter decoratie.
Truus Bakker, Haren
Oranjepuzzel
Wat een leuk idee van de Oranjevereniging om te vragen naar opmerkelijke Oranjesouvenirs!
Bij ons thuis ligt een Oranjepuzzel in de kast, verschenen in 1980 bij de troonswisseling. Hoe we aan deze legpuzzel zijn gekomen, weet ik niet meer. Maar het herinnert aan de troonsafstand van koningin Juliana en de inhuldiging van koningin Beatrix. Jammer dat de plechtigheid in Amsterdam zo ruw werd verstoord door krakersrellen. Het was zo mooi hoe koningin Beatrix leunend op de arm van prins Claus de kerk binnenkwam; letterlijk haar steun en toeverlaat.
Janny Steen-Vrieswijk
Glas geboorte prins Willem-Alexander 1967
Groot was de vreugde op 27 april 1967 bij de geboorte van prins Willem-Alexander. Toen koningin Juliana haar kleinzoon en dochter in het Utrechtse ziekenhuis kwam bezoeken, riep iemand enthousiast uit het publiek: “We hebben een Koning!” Koningin Juliana heeft zich hier aan gestoord, want zei ze: “Hebben wij vrouwen het niet goed gedaan?” Dit fraaie glas verscheen ter gelegenheid van de geboorte van de jonge prins. Het glas is nooit gebruikt maar staat in de servieskast te pronken.
Jan van ‘t Land
Vingerhoedjes
Ook wij hebben iets “Oranjes” in huis: twee vingerhoedjes. Geërfd uit de verzameling van een tante die zeer koningsgezind was. Het ene vingerhoedje heeft de afbeelding van koningin Beatrix en prins Claus, het andere van koningin Wilhelmina. Onze tante zat tot op hoge leeftijd voor de televisie op Koningsdag (Koninginnedag) om vooral niets te missen. En dat onder het genot van een lekkere oranjetompoes.
Paul en Joke van der Laan